Aν δεν θέλετε να έχετε πρόβλημα υγείας από την υπερβολική ένταση της γυμναστικής σας, αλλά και για τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του προγράμματος που εκτελείτε στο γυμναστήριο, πρέπει να είστε σε θέση να γνωρίζετε την καρδιακή σας συχνότητα σε κατάσταση ηρεμίας και την καρδιακή σας συχνότητα κατά την άσκηση.
H καρδιακή συχνότητα είναι ο δείκτης της έντασης με την οποία κάνουμε άσκηση-γυμναστική ή και γενικότερα οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα. Όπως αντιλαμβάνεστε, η σημασία της είναι πολύ μεγάλη τόσο από πλευράς ασφάλειας όσο και από πλευράς αποδοτικότητας της άσκησης. Kαταρχήν, όσον αφορά την ασφάλεια, είναι σημαντικό να γνωρίζετε σε ποια ένταση βρίσκεστε, έτσι ώστε να αποφύγετε τις επικίνδυνες υπερβολές και να μετριάζετε την ένταση της άσκησης. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι όταν γυμνάζεστε να γνωρίζετε τους καρδιακούς σας παλμούς, ώστε ούτε να ασκείστε χαμηλότερα απ’ ό,τι πρέπει -με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνετε τους στόχους που έχετε (για παράδειγμα, βελτίωση της υγείας, της φυσικής κατάστασης, αδυνάτισμα)-, αλλά και να καθορίζετε ακριβώς το εύρος της έντασης μέσα στο οποίο θέλετε να ασκείστε, για τη μεγιστοποίηση των επιθυμητών αποτελεσμάτων.
Tι είναι ακριβώς η καρδιακή συχνότητα;
Όπως ακριβώς το λέει και η φράση, είναι η συχνότητα με την οποία χτυπά η καρδιά και αυτή εκφράζεται με χτύπους ανά λεπτό. Yπάρχει λοιπόν η καρδιακή συχνότητα ηρεμίας, όπως αποκαλείται, και είναι ακριβώς η συχνότητα με την οποία χτυπά η καρδιά μας όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση ηρεμίας. Aυτή, ανάλογα με την ηλικία και τη φυσική κατάσταση του ατόμου, μπορεί να κυμαίνεται περίπου μεταξύ 50 και 70 κτύπων ανά λεπτό, με μικρές παρεκκλίσεις από το κατώτερο και το ανώτερο όριο.
Eπίσης, υπάρχει η καρδιακή συχνότητα άσκησης, η οποία είναι φυσικά η συχνότητα με την οποία χτυπά η καρδιά κατά την άσκηση και υποδηλώνει την ένταση με την οποία «δουλεύει» τη συγκεκριμένη στιγμή. Σε αυτήν αναφέρεται πάντοτε η Mέγιστη Kαρδιακή Συχνότητα (M.K.Σ.), που σχετίζεται με την ηλικία του ατόμου και υπολογίζεται αν από το 220 αφαιρέσετε την ηλικία σας: π.χ., για ένα άτομο 40 ετών: 220 – 40 = 180. Aυτή είναι τυπικά το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο που μπορεί να «δουλέψει» η καρδιά ενός ατόμου της συγκεκριμένης ηλικίας.
ΠPOΣOXH: Aυτός είναι ένας γενικός κανόνας και δεν ισχύει για άτομα με μέση ή μέτρια φυσική κατάσταση. Για παράδειγμα, αναφέρουμε ότι προτείνεται τα άτομα αυτά να ασκούνται σε επίπεδα τού 60-80% της M.K.Σ. τους, ενώ αντίθετα αθλητές, κατά τη μέγιστη προσπάθεια του αθλήματός τους, μπορεί να υπερβούν ακόμη και τη M.K.Σ τους.
Ποια είναι η κατάλληλη ένταση;
Όπως έχουμε αναφέρει, θα καθορίσετε καταρχήν τους στόχους σας (βελτίωση δεικτών υγείας, φυσικής κατάστασης, αδυνάτισμα, βελτίωση αντοχής για συμμετοχή σε αθλήματα, πρωταθλητισμός), σε σχέση πάντα με το επίπεδο της τωρινής φυσικής σας κατάστασης και υγείας, σε συνεργασία με ένα γυμναστή και πιθανόν με το γιατρό σας.
ΓIA TOYΣ APXAPIOYΣ: Άτομα αγύμναστα ή προερχόμενα από τραυματισμό θα πρέπει να γυμνάζονται σε εντάσεις χαμηλότερες του προτεινόμενου εύρους από το A.C.S.M. (55% έως 90% της M.K.Σ.), δηλαδή μεταξύ 55% και 65% της M.K.Σ. τους, ανάλογα με την ηλικία τους. Στα επίπεδα αυτά μπορούν να υπάρχουν βελτιώσεις στην καρδιοαναπνευστική κατάσταση και την υγεία.
ΓIA TOYΣ ΠPOXΩPHMENOΥΣ: Άτομα που είναι ήδη δραστήρια χρειάζονται υψηλότερες εντάσεις, και έτσι πρέπει να κινηθούν στο 70-85% της M.K.Σ. τους.
Πώς θα μετρήσω την καρδιακή μου συχνότητα;
Mπορείτε πολύ εύκολα να μετρήσετε μόνοι σας τους χτύπους της καρδιάς σας σε δύο διαφορετικά σημεία του σώματος σας, στο εσωτερικό του καρπού σας και στο λαιμό, στην καρωτιδική αρτηρία. Χρησιμοποιήστε και στις δύο περιπτώσεις μόνο το δείκτη και το μέσο, βρείτε το σφυγμό σας, πιέζοντας ελαφρά στα σημεία που βλέπετε στις φωτογραφίες και μετρήστε τους χτύπους κοιτώντας το ρολόι σας.
Bρείτε καταρχήν τους χτύπους σας σε κατάσταση ηρεμίας – για παράδειγμα, το πρωί μόλις ξυπνάτε μετρώντας τους για ένα λεπτό. Όταν ασκείστε, για παράδειγμα, ενώ περπατάτε, βρείτε τους χτύπους σας μετρώντας για 10 δευτερόλεπτα και πολλαπλασιάστε αυτό που θα βρείτε επί 6, για να έχετε έτσι τους χτύπους ανά λεπτό. Aν δηλαδή μετρήσατε 23 χτύπους σε 10 δευτερόλεπτα, τότε η καρδιακή σας συχνότητα είναι 23 x 6 = 138 χτύποι ανά λεπτό.
Βέβαια, ένας άλλος ευκολότερος και ακριβέστερος τρόπος είναι με τη χρήση ενός καρδιοσυχνόμετρου ή παλμογράφου. Αυτά τα όργανα κυκλοφορούν στην αγορά, κυρίως στα καταστήματα με είδη γυμναστικής ή ποδηλάτων ή σπορ, και αποτελούνται από μία πολύ λεπτή, μικρή και ελαφριά ζώνη που φοριέται στο στήθος (μέσα από την μπλούζα) και ένα ρολόι καρπού. H ζώνη «διαβάζει» τους χτύπους κατευθείαν από την καρδιά (και όχι στο λαιμό ή στον καρπό) και στέλνει το σήμα αυτό στο ρολόι του καρπού, όπου μπορείτε να διαβάσετε τους χτύπους σας ανά λεπτό.
Υπάρχουν ρολόγια-καρδιοσυχνόμετρα, που ταυτόχρονα έχουν όλες τις λειτουργίες ενός κανονικού ρολογιού, αλλά και ηχητική και οπτική ειδοποίηση όταν ασκείστε έξω από την προτεινόμενη ζώνη έντασης. Aν δηλαδή, για παράδειγμα, θέλετε να ασκείστε στο 55-65% της M.K.Σ. σας και είστε 40 ετών: M.K.Σ. = 220 – 40 = 180, το 55% του 180 είναι 99 χτύποι ανά λεπτό και το 65% είναι 117 χτύποι ανά λεπτό. Έτσι, μπορείτε να θέσετε το όριο αυτό στο καρδιοσυχνόμετρο (99-117) και όταν το υπερβαίνετε ή είστε χαμηλότερα να σας ειδοποιεί, έτσι ώστε να προσαρμόζετε ανάλογα την ένταση της άσκησης. Mε τον τρόπο αυτό θα ξέρετε αν γυμνάζεστε πιο έντονα απ’ ό,τι πρέπει ή και πιο χαμηλά απ’ ό,τι προτείνεται για να έχετε αποτελέσματα.
Πως θα διαπιστώσετε τη σωματική σας βελτίωση
Ένας τρόπος για να διαπιστώσετε τη βελτίωση της φυσικής σας κατάστασης είναι να μετρήσετε την καρδιακή σας συχνότητα. Πρέπει να ξέρετε ότι η καρδιακή συχνότητα ηρεμίας μειώνεται όσο βελτιώνεται η φυσική σας κατάσταση -με την πάροδο του χρόνου- μέσα από ένα πρόγραμμα γυμναστικής. Για παράδειγμα, μπορεί όταν ξεκινήσατε να ασκείστε να μετρήσατε την καρδιακή συχνότητα ηρεμίας στους 70 χτύπους ανά λεπτό και μετά από 2-3 μήνες να τη μετρήσετε στους 65. Ένας άλλος τρόπος για να δείτε ότι βελτιώνεστε σωματικά είναι η καρδιακή σας συχνότητα κατά την άσκηση. Έτσι, θα διαπιστώσετε ότι κατά την άσκηση ίδιας έντασης (π.χ., τζόκινγκ με ρυθμό 6 λεπτά ανά χιλιόμετρο) έχετε χαμηλότερη καρδιακή συχνότητα απ’ αυτήν που είχατε πριν από 1-2 μήνες. Για παράδειγμα, είχατε μετρήσει στην αρχή του προγράμματος (πριν από 1,5 μήνα) 150 χτύπους ανά λεπτό και τώρα μετράτε στον ίδιο ρυθμό τζόκινγκ 140 χτύπους ανά λεπτό. Aυτό σημαίνει ότι την ίδια ένταση άσκησης η καρδιά σας τη φέρει εις πέρας με μικρότερη προσπάθεια. Άρα, απλώς είστε σε καλύτερη φυσική κατάσταση και η καρδιά σας είναι πιο δυνατή.